بررسی محیط فرهنگی

در این فصل با محیط فرهنگى کشور سوریه آشنا خواهیم شد و به طور خلاصه به برخى از ویژگی­هاى اصلى فرهنگى این کشور از جمله دین، زبان، الگوى زندگى، نهادهاى اجتماعى، عادات خرید و مصرف، تعطیلات، اعیاد، فرهنگ مذاکره و ارزش­هاى غالب اشاره خواهیم کرد.

1. ارکان فرهنگی و اجتماعی

در این قسمت، نخست ارکان اصلی تشکیل­دهندة فرهنگ کشور سوریه، نظیر مذهب و زبان را معرفی می­کنیم و سپس با آداب و رسوم کلی این سرزمین آشنا خواهیم شد.

1. مذهب

74 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان سنی، 13 درصد را مسلمانان شیعه،علویان و اسماعیلیان، 3 درصد را دروزی­ها و یزیدیان و 10درصد را مسیحیان تشکیل می­دهد.
مسیحیان حدود 10 فرقه مذهبی دارند که عبارت است از: ارتدوکس یونانی، ارتدوکس ارمنی، ارتدوکس سوری، تسطوریان، لاتین، کاتولیگ ارمنی،کاتولیگ یونانی،کاتولیک سوری، مارونیت و پروتستان.[6]

نمودار 17-مذاهب مختلف در سوریه

زبان

تصویر 3-الگوی زندگی مردم سوریه

عربی زبان اصلی و رسمی سوریه است که 90 درصد مردم به آن تکلم می­کنند. شش درصد مردم به زبان کردی و مابقی به سایر زبان­ها سخن می­گویند.[6]

1. الگوی زندگی

بسیارى از رفتارها و اعمال مردم سوریه از نقطه­ نظر فرهنگى و مذهبى با مردم کشورمان تشابه دارد. به عنوان مثال سوری­ها نسبت به امر ازدواج همانند ایرانیان اهمیت بسیارى قائل می­باشند و در مورد موضوعاتى مانند هدایا، میهمانی­ها، مراسم بزرگداشت، مراسم ازدواج با ایرانیان سلایق نسبتاً مشترکى دارند.

در بعد پوشش نیز به ویژه پوشش سنتى بین مردم کشورمان و مردم کشور سوریه مشترکاتی وجود دارد. هنر در بین سوری­ها جایگاه رفیع و کهنى دارد و آنان به صنایع دستى خود بسیار اهمیت می­دهند و این موضوع به خوبى در شهرى تاریخى مانند دمشق آشکار است.

تصویر 4-غذاهای سوریه

مهارت سوری­ها در قلاب­دوزى، سفالگرى و تزئینات از نسلى به نسل دیگر منتقل می­گردد. همچنین بانوان سورى به جواهرات و زیورآلات علاقمندند.

طعم خوش غذاها و پیش غذاهاى سورى تنها به دلیل نوع پخت آن­ها نیست، استفاده از مواد غذایى متنوع و ادویه­هاى مخصوص در تهیه آن­ها، این غذاها را بیشتر مورد توجه جهانگردان قرار می­دهد.

سوريه از جمله كشورهايي است كه از تنوع غذايي بالايي برخوردار است. در سوريه غذاها مخلوطي از شيوه اروپايي و ادويه جات شرقي مثل سماق و گشنيز هستند كه داراي طعم و مزه فوق العاده ای است. هم چنين در وعده هاي غذايي گوشت و مرغ تركيبي از سبزيجات به ويژه نعناع وجود دارد كه بي نظير و منحصر به فرد است.در سوريه غذاهاي سنتي گياهي مثل (( تبوله و فتوش )) وجود دارد.
شيريني هاي سوريه انواع مختلفي دارد كه معمولا در طبخ آن­ها ،‌گلاب و دانه هاي مغزدار گردو و پسته و نيز زردآلو و خرما بكار مي رود.[6]

مردم کشور سوریه به آرامش و آسایش در زندگى بسیار اهمیت می­دهند و می­توان گفت بیش از اینکه در فکر فرداى خود باشند سعى می­کنند تا امروزشان را بهتر بگذرانند و از آن لذت ببرند.

1. نهادهای اجتماعی و دینی

ساختار اجتماعى سوریه از چهار نهاد عرب، کرد، ارامنه و چرکس­ها تشکیل شده است که نسبت به مذهب طایفه­هاى مهم سوریه خود به سه بخش تقسیم­بندى می­شوند.

الف) مسلمانان: شامل سنی­ها، علوی­ها، شیعیان، دروزی­ها و اسماعیلی­ها می­باشند. سنی­هاى سوریه در شهرهاى درعا[1]،حومه دمشق، دمشق، حمص[2] و حومه آن، حلب[3] و حومه آن زندگى می­کنند. کردها حدود 15درصد از مجموع سنی­ها را تشکیل می­دهند و در مناطق دمشق، حلب، مرز ترکیه، ادلب[4] ،رقه[5]و حسکه[6] تمرکز دارند. علوی­ها در شهرهاى دمشق، حلب، لاذقیه، طرطوس، حمص و حما[7]مستقر هستند و شیعیان در دمشق و حومۀ درعا، حمص، حلب، حما و ادلب سکونت دارند و دروزی­ها در شهرهاى سویدا و حومۀ دمشق زندگى می­کنند. اسماعیلی­ها نیز اکثراً در مناطق سلمیه[8] و مصیاف[9] تمرکز دارند.[10]

ب) مسیحیان: به دو گروه عمده روم ارتدوکس وابسته به کلیساى مشرق زمین و روم کاتولیک وابسته به کلیساى غرب واتیکان تقسیم می­گردند.[10]

ج) یهودیان: تعداد اندکى از یهودیان در سوریه زندگى می­کنند و این تعداد نیز در شهرهاى دمشق و حلب تمرکز دارند.[10]

1. رسانه ها

بیشتر مؤسسات انتشاراتى در سوریه توسط سازمان­هاى سیاسى، مذهبى و یا انجمن­هاى حرف­هاى اداره می­شوند. چندین رسانه مطبوعاتى نیز توسط وزراى دولت منتشر می­شوند.

و هر فردى که خواهان انتشار یک جریده جدید باشد می­بایست از دولت مجوز مخصوص دریافت نماید. یکى از مشخصه­هاى اصلى مطبوعات سورى انعکاس مواضع آشکار دولت است. به عبارتى روزنامه­هاى دولت ایده­ها و افکار دولت را در این کشور نشان می­دهد و سیاستمداران خارجى نیز به منظور آشنایى با مواضع دولت سوریه با مراجعه به جراید دولتى از موضوع مورد نظر مطلع می­گردند. آژانس اطلاعاتى سوریه “سانا[10] ” نام دارد و براى آژانس­هاى خبرى خارجى، بولتن­هاى خبرى تهیه می­کند. به طور کلى مطبوعات سوریه اعم از روزنامه، هفته­نامه، ماهنامه، فصلنامه و… به دو بخش دولتى و خصوصى تقسیم می­شوند که البته تعداد مطبوعات منتشره توسط بخش خصوصى اندك می­باشد.[6]

1. ارزش­های غالب،آداب و رسوم خاص

طبق اعلام، فرهنگ این کشور فرهنگى سورى، عربى، اسلامى و انسانى است که از ترکیب آداب و رسوم و مفاهیم ارزشمند قدیمى و مفاهیم مفید امروزى ترکیب یافته است.

این کشور داراى فرهنگى باز و آزاد و نه انزواطلب و بسته می­باشد که مفهوم انسان در محور قرار داشته و افراط­گرایى و هرگونه خشونت فکرى، قلبى، زبانى و عملى را مردود نموده است.

از جمله ارزش­هاى مهم فرهنگى در کشور سوریه می­توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• اعتقاد به خدا، یکپارچگى، روحیه جمعى و مشارکت و یکسانى طبقات مختلف
• برقرارى دموکراسى و آزادى بیان، مساوات، عدالت، تعهد به حقوق بشر
• عدم خشونت جسمانى و فکرى (روحى) و توجه به قدرت بحث و گفتگو و عقاید
• دینى
• عشق به کار، اشتیاق به زندگى، ایثار
• اعتماد، محبت، صمیمیت
• پرهیزکارى، اخلاق خوب، احساسات متعادل و بخشندگى

مردم سوریه آداب و رسوم ملت­هاى دیگر از جمله کردها، ترک­ها، فارس­ها و ترکمن­ها را در خود ذوب کرده­اند، تا جایى که این آداب و رسوم در خوراك، پوشاك و مسکن آنان نیز تأثیرگذار بوده است. مردم سوریه براى ایام خاص خود در طول سال آداب و رسوم ویژهاى دارند.

به عنوان مثال با حلول ماه مبارك رمضان برخی مردم براي تهنیت فانوس­هایى را در کوچه­ها، بازارها و سردرخانه­ها می­آویزند و دو ماه رجب و شعبان را به شب­زنده­دارى می­پردازند.

در ماه رمضان برخى از مردم سوریه پس از اداى فریضه نماز صبح، کارهاى روزمره و عادى خود را آغاز می­نمایند و عده­اى دیگر تا نماز ظهر قرآن تلاوت می­کنند.

در این ماه انس و الفت میان مردم سوریه بیشتر از سایر ایام سال دیده می­شود و کمک به نیازمندان و دادن زکات، صدقه، کفاره از اعمال ارزشمندى است که طى این ماه صورت می­گیرد.

مردان سورى در مراسم نماز عید فطر با لباس سنتى عربى که “جلابیه[11]“یا “دشداشه[12]” نام دارد شرکت می­کنند. سوری­ها پس از پایان نماز عید و پیش از انجام هر کارى به زیارت اهل قبور می­روند و براى درگذشتگان خود فاتحه و قرآن می­خوانند. آنان پیش از غروب آخرین روز ماه رمضان قبور اموات خود را به آب می­شویند و روز عید شاخه­هاى نوعى گیاه به نام “اس” یا شاخه­هاى نخل و گاهى دسته­اى از گل را روى قبور قرار می­دهند.

در سوریه مسلمانان و مسیحیان از رابطه بسیار خوبى برخوردارند و طبق یک رسم قدیمی در صورت تقارن زمانى عید قربان و کریسمس هر دو عید را با هم جشن می­گیرند و این اعیاد را فرصتى مناسب براى ایجاد همبستگى و مستحکم شدن هر چه بیشتر روابط و تحکیم وحدت ملى می­دانند. در این ایام رادیو و تلویزیون در طول روز به پخش موسیقى عربى و غربى و شعارهایى دینى می­پردازند و در شب عید کریسمس مردم به دور درخت کریسمس حلقه می­زنند و هزاران سورى بدون تعصب دینى در این کشور جشن می­گیرند و در این میان در حالیکه صداى زنگ کلیسا نواخته می­شود، مؤذن نیز اذان می­گوید.[6]

1. تعطیلات هفتگی

روزهاي جمعه و شنبه

1. تعطیلات رسمی

مهمترین تعطیلات در سوریه عبارت است از: عیدالعدها (ضیافت قربان)، عید فطر، میلاد حضرت رسول، روز انقلاب، روز استقلال، روز کارگر، روز شهدا و آغاز سال نو (اول ژانویه).

مسلمانان این کشور مانند مسلمانان سایر کشورهاى جهان آداب و رسوم خاصى براى اعیاد و جشن­هاى خود دارند و رفتارهاى مصرفى آنان طى روزهاى خاصى داراى تفاوت­هایى با سایر ایام سال می­باشد. به عنوان مثال مردم در ماه رمضان هر روز صبح با آواز سحر که به آن “طبل­زنى” می­گویند از خواب برمی­خیزند و براى اقامه نماز و تهیه غذاى سحرى آماده می­شوند. آنان دور سفره­هاى سحرى جمع می­شوند و غذاهایى شامل سبزى، گوشت، ماهى، چاى، مربا، زیتون، تخم­مرغ، پنیر، کباب و سالاد را به عنوان مهمترین غذاهاى این ماه تناول می­کنند. هنگام افطار مردم ساکن در کنار سواحل دریا، برنج، ماهى، گوشت و سبزى مصرف می­کنند و در مناطق شمال شرقى غذاهایى از جمله برنج، گوشت و ماهى عربى همراه با ماست بیشتر استفاده می­گردد. در این ماه بازارها به فروش انواع حلواهاى معروف مانند نهش[13]که از شکر، پسته و کره تهیه شده است می­پردازند.

همچنین در اعیاد دیگر مانند عید فطر، عید قربان و … بانوان سورى شیرینی­هاى سنتى تهیه می­کنند که از جملۀ آن­ها “معمول” [14]نام دارد. این نوع شیرینى کلوچه­هاى کوچک پر شده با مغز گردو، مغز پسته، خرما، کنجد و پودر نارگیل می­باشد. در آستانۀ اعیاد و جشن­ها بهاى شکر و پسته به عنوان دو مادة اصلى شیرینی­هاى عربى افزایشى غیرمعقول می­یابد که این موضوع منجر به افزایش بهاى شیرینجات حتى تا دو برابر قیمت آن در مقایسه با دیگر اوقات سال می­گردد.[6]

1. ساعت هاي كاري

كار وزارت خانه ها و موسسات رسمي كشور از ساعت 8:00 صبح تا ساعت 16:00 بعد از ظهر است.

مغازه هاي تجاري:

در زمستان از ساعت 10:00 صبح تا ساعت 14:00 بعد از ظهر و نيز از ساعت 16:00 بعد از ظهر تا 20:00 شب است، در تابستان از ساعت 10:00 صبح تا 14:00 بعد از ظهر و نيز از ساعت 17:00 تا ساعت 21:00 شب است.

• فرهنگ مذاکره

بعد از آشنایی با فرهنگ عمومی و عادت­ها و رفتارهاي معمول شهروندان و مردم سوریه، زمان آن فرا رسیده است تا کمی هم با آداب و رفتارهاي ایشان در مناسبات تجاري و مذاکرات مربوطه آشنا شویم.

• دیدگاه کلی نسبت به ایران

به­طورکلى میان مردم سوریه و مردم کشورمان ارتباطات مذهبى و قرابت فرهنگى بسیارى وجود دارد. به ویژه اینکه ایران در رهایی سوریه از جنگ با داعش نقش بسیار موثری داشته است و این موضوع باعث پیوند خوردن دو دولت سوریه و ایران شده است به طوری که در سال های اخیر قراردادهای اقتصادی متعددی میان دو کشور منعقد شده است.

مردم سوریه از کالاهاى ایرانى استقبال می­کنند و گاهى چنانچه موضوع قیمت رقابتى از سوى سایر کشورها با کالاهاى ایرانى در میان نباشد، بعضاً خرید کالاهاى ایرانى را ترجیح نیز می­دهند. هر چند در برخی ابعاد فرهنگى و اجتماعی اختلافاتى وجود دارد.[6]

• آداب مذاکره

در کشور سوریه استفاده از لباس­هاى رسمى در رنگ­هاى تیره در جلسات مذاکرات بسیار دیده می­شود. افراد مذاکره­کننده عموماً با زبان انگلیسى آشنایى دارند. تعیین وقت ملاقات قبلى الزامى و استفاده از کارت­هاى ویزیت نیز رایج است. سوری­ها اغلب در مورد مسائل بازرگانى در مدت زمان کوتاهى با بیش از یک نفر مذاکره می­نمایند. همچنین براى ملاقات­هاى بسیار رسمى و مهم از سالن­هاى کنفرانس موجود در هتل­ها استفاده می­نمایند. باتوجه به مسلمان بودن اکثر سوری­ها و نفوذ اسلام در بخش­هاى مختلف، در جلسات مذاکره عموماً از نوشیدنی­هاى الکلى استفاده نمی­گردد.

احوالپرسى و خوشامدگویى در سوریه به صورت در آغوش گرفتن و یا نگه داشتن دست طرف مقابل با دو دست می­باشد.

جلسات مذاکره در سوریه می­تواند طولانى، پرهرج و مرج و گاها بدون نتیجه باشد. این جلسات ممکن است حتى با تأخیر آغاز گردد. تصمیمات و نتایج مورد نظر ممکن است در زمان مورد انتظار اتخاذ نگردد و گاها حصول به نتیجه در برخى مذاکرات به زمان طولانی­ترى نیاز داشته باشد.[6]

• تحلیل حرکات بدنی

در طول مذاکرات، بسیاري از رفتارهاي حرکتی طرف مقابل که برخاسته از مسائل فرهنگی است، گویاي عقیده و نقطه نظرات وي از مذاکرات در حال انجام است و یا بر آن تأثیر می­گذارد. در این قسمت برخی از حرکات سوری­ها را در طول مذاکرات، روانشناسی و تحلیل می­کنیم؛ خواهیم دید که بسیاري رفتارهاي حرکتی، سوری­ها مشابه رفتارهاي

ماست.[6]

• تکان دادن سر به سمت جلو و عقب به معنی گوش دادن است.
• خیره شدن به چشم­ها به مدت طولانى نوعی گستاخى است.
• دمیدن در بینى به­معنی انزجار است.
• باز بودن دهان نشان دهنده گستاخى است.
• دست به سینه بودن گاهى به معناى مخالفت است.
• دست به کمر زدن به معناي مقاومت و خشم است.
• خواباندن یک زانو بر روى زانوى دیگر و قرار گرفتن انتهاى کفش به سمت شخص دیگر بی­ادبی محسوب می­شود.

---

[1] Daraa

[2] Homs

[3] Aleppo

[4] Idlib

[5] Al-Raqqah

[6] Al-Hasakah

[7] Hama

[8] Salimiyah

[9] Musyaf

[10] Sana

[11] Jalabia

[12] Dashdasha

[13] Nahesh

[14] Mamool