در این فصل به بررسی محیط اقتصادي کشور جمهوري عربی سوریه خواهیم پرداخت و مروري بر سیستم اقتصادي این کشور و مؤلفههاي اصلی آن خواهیم داشت.
- سیستم اقتصادی و نقش دولت
اقتصاد سوریه ظرفیت نسبتاً کوچکى داشته که با اتکاى بر استخراج نفت تا اندازهاى تحرك یافته است. این کشور همواره نیازمند کمکهاى خارجى بهویژه از سوى کشورهاى نفتى و ثروتمند عرب میباشد. در حقیقت تحولات سیاسى سوریه که از سه دهه گذشته شروع شده است عمیقاً بر روى اقتصاد این کشور داراى تأثیر بوده است و میتوان گفت سیستم اقتصادى سوریه را میبایست باتوجه به وضعیت ژئوپلتیکى منطقهاى سوریه و تحولات سیاسى داخلى که از زمان به قدرت رسیدن حزب بعث در 1963آغاز گردید بررسى نمود. تغییرات سیاسى سوریه در دهه 1950-1960منجر به کاهش فعالیت اقتصادى بخش خصوصى و رونق فعالیتهاى اقتصادى بخش دولتى گردید. در دهه 1970-1960 اقتصادى کشور با ایجاد دگرگونى تازهاى در اختیار زمینداران و تجار قرار گرفت و پس از آن در 1970پس از به قدرت رسیدن حافظ اسد مجدداً قدرت اقتصادى سوریه به دست بخش عمومى افتاد. در اواخر دهه 1980اقتصاد این کشور دچار بحران تازهاى شد و فساد و سوء مدیریت در بخش دولتى اثرات منفى بر اقتصاد این کشور بر جاى گذاشت. از اولین کودتاى حزب بعث تا چندین سال گذشته، اساس ساختار اقتصادى این کشور بر پایه اصول سوسیالیستى و یا اقتصاد دولتى برنامهریزى شده بود که باتوجه به تحولات سیاسى منطقه، سیاست اقتصادى سوریه که برنامههاى همگرایى منطقهاى و جهانى را دنبال میکند، به تدریج تغییر یافت و به سوى اقتصاد آزاد و به عبارت دیگر تقویت بخش خصوصى و جذب سرمایهگذاران خارجى پیش رفت.[6]
- بخش نفت و گاز
تصویر 5-وضعیت نفت و گاز در سوریه
نفت براى کشور سوریه به عنوان ستون فقرات اقتصادى این کشور محسوب میگردد و میزان ذخایر نفتی سوریه 2/4میلیارد بشکه و میزان ذخایر گاز طبیعى سوریه 240میلیارد مترمکعب برآورد شده است.
نمودار 18-تولید نفت در سوریه(بشکه در روز) [11]
حوزههاى نفتى سوریه عمدتاً در بخشهاى شرقى و شمالى در نزدیک مرزهاى عراق و ترکیه قرار دارد و پایانههاى صادراتى و تصفیهخانهها در بخش غربى و در نزدیک دریاى مدیترانه واقع است. لازم به ذکر است که این کشور به دارا بودن نوع خاصی از نفت سبک و همچنین استخراج فسفات معروف است.
اما در سال های اخیر جنگهای داخلی، تداخلات سیاسی متعدد و در پی آن تحریم‌های اتحادیه اروپا و امریکا بر علیه وزارت نفت و ممانعت از صادرات نفت سوریه، اثر مخرب مستقیمی‌بر فرآیند استخراج و اکتشاف نفت در سوریه داشته است. شرکتهای طرف قرارداد خارجی کار خود را به حالت تعویق درآورده‌اند و تأمین نفت مورد نیاز پالایشگاه‌های “حمص و بانیاس” بسیار دشوار شده که خود نیز منجر به کمبود مشتقات نفتی در فصل زمستان گردیده است. همچنین واردات و تأمین نیازهای تعمیر و نگهداری، قطعات یدکی و تجهیزات بهره برداری نفت دشوار است.
نمودار 19-میزان صادرات نفت سوریه (بشکه در روز) [11]
مدیر برنامه‌ریزی و همکاری‌های بین الملل وزارت نفت و منابع معدنی سوریه اعلام نمود خسارات مستقیم و غیر مستقیم به وزارت نفت سوریه و شرکت های زیر مجموعه آن از زمان آغاز بحران‌های داخلی از سال 2011 تا جولای 2019 میلادی به حدود 82 میلیارد دلار رسیده است که شامل حدود 17 میلیارد دلار خسارات مستقیم و 65 میلیارد دلار خسارات غیر مستقیم (ناشی از دست دادن سود) میباشد. این وزارت همچنین خسارات جبران ناپذیری در مورد نیروی انسانی داشته و تعداد 223 تن از افراد شاغل در وزارت نفت سوریه (در هنگام کار) شهید، 189 نفر مجروح و نهایتاً 106 نفر دیگر گروگان گرفته شده‌اند.
در سال 2010 میلادی و قبل از آغاز بحران در سوریه، این کشور 58 میلیون بشکه نفت در سال به علاوه 3 میلیون تن فسفات و دیگر منابع معدنی را صادر می‌نمود که امروز قادر به انجام آن نمیباشد.
مشکل بزرگ دیگر صنعت نفت سوریه، موانع زیاد برای انجام مبادلات مالی بین المللی و گشایش حساب‌های بانکی برای شرکتهای بین المللی و پیمانکاران سوریه است.
از زمان آغاز بحران در سوریه، بعضی از متحدان این کشور همکاری‌های خود را به صورت پیوسته در خصوص توسعه و بهبود صنعت نفت و گاز سوریه گسترش داده اند.
تعداد زیادی از پروژه‌ها در طی ملاقات سوچی (براساس پروتکل دهمین کمیته مشترک سوریه-و روسیه) در سال 2017 با روسیه امضا گردید. این پروژه‌ها شامل اکتشاف میادین جدید نفت و گاز، تعمیر و بازسازی میادین گازی و نفتی آسیب دیده موجود و تأسیس مرکز علمی‌برای نفت و گاز است.
سوریه همچنین طبق موافقتنامه همکاری‌های مشترک اقتصادی، در سال 2015 میلادی تعداد زیادی قرارداد با جمهوری اسلامی ایران امضا نموده که شامل اکتشاف منابع زمینی نفت و گاز و احداث کارخانه‌های پتروشیمی است. همچنین این کشور قراردادهایی با چین و ونزوئلا در خصوص احداث مجتمع های تولید مواد پتروشیمی امضا نموده است.[9]
- میادین نفت و گاز سوریه
با توجه به دادههای موجود در سال 2010 همانطور که در جدول آورده شده است بزرگترین میدان نفتی سوریه مصفاه بانیاس در تکریر النفط می باشد. و سه استان اصلی نفت خیز سوریه نیز الحسکه،تدمر و دیر الزور است.همچنین بزرگترین میدان گازی سوریه حقل شاعر در تدمر است و اصلی ترین استان سوریه به لحاظ ذخایر گازی استان تدمر است.
| جدول 2-میادین گاز سوریه در سال 2010 |
| میادین گاز | متر مکعب | مناطق جغرافیایی |
| حقول رمیلان | 2.000.000 | الحسکه |
| الجبیسه | 1.600.000 | الحسکه |
| حقل الشاعر | 3.000.000 | تدمر |
| حقل الهیل | 2.000.000 | تدمر |
| حقل أراک | 750.000 | تدمر |
| حقل حیان | 650.000 | تدمر |
| حقل جحار | 350.000 | تدمر |
| حقل الهر | 400.000 | تدمر |
| حقل أبو رباح | 300.000 | تدمر |
| میادین نفت | میلیون بشکه | مناطق جغرافیایی |
| العمر | 80.000 | دیر الزور |
| التیم و الورده | 50.000 | دیر الزور |
| التنک | 40.000 | دیر الزور |
| حقول رمیلان | 90.000 | الحسکه |
| السویدیه | 116.000 | الحسکه |
| الیوسفیه | 1.200 | الحسکه |
| جزل | 3000 | تدمر |
| حیان | 6000 | تدمر |
| مصفاه بانیاس | 125.000 | تکریر النفط |
| مصفاه حمص | 107.000 | تکریر النفط |
| جدول 3-میادین نفت سوریه در سال 2010 |
- بخش صنعت
بخش صنایع سوریه از جمله بخشهاى توسعهنیافته این کشور محسوب میگردد و 19 درصد از سهم تولید ناخالص داخلى این کشور را تشکیل میدهد. البته دولت و محافل اقتصادى و بازرگانى سوریه به دنبال ایجاد تنوع در صنایع با هدف رسیدن به خودکفایى میباشند و در این راستا گرایش به ایجاد کارخانههاى مونتاژسازى و صدور قوانین جدید سرمایهگذارى توسط دولت از جمله اقدامات انجام شده در روند توسعه صنایع در این کشور میباشند. سوریه داراى فرصتهاى سرمایهگذارى بسیارى در این بخش میباشد. از اولویتهاى صنعتى سوریه کارخانههاى تولید سیمان، شیشه، کودهاى سوپر فسفات و آمونیاك و اوره، لاستیک، مصنوعات، وسایل نقلیه و پروژههاى مختلف در زمینه خدمات فنى مهندسى، شیمیایى و صنایع غذایى و منسوجات میباشد
نمودار 20-نرخ رشد سالیانه تولیدات صنعتی سوریه [11]
صنایع اصلی سوریه شامل سیمان ، شیشه ، فرآوری مواد غذایی ، آهن و فولاد ، کالاهای چرمی ، برنج ، کود و پارچه است و پارچه های نخی ، پشم و نایلون از مهمترین تولیدات سوریه هستند.
صنایع نساجی سوریه اغلب در شهرهای حلب ، دمشق ، حمص و حماه متمرکز است و ابریشم طبیعی نیز در لاذقیه تولید می شود. صنایع مهندسی فنی نیز که اغلب آنها در دمشق قراردارند در تولید سیمان، تخته شیشه ، بطری ، ظروف ، داروسازی ، تخته سه لا و باتری فعال هستند. در صنایع فرآوری مواد غذایی سوریه نیز محصولاتی همچون نمک ، روغن نباتی ، کیک پنبه ای ، کنسرو میوه و سبزیجات ، تنباکو و انواع لبنیات تولید میشود.
در ادامه به تفصیل به برسی صنایع مختلف در سوریه خواهیم پرداخت:
| آب آشامیدنی |
طبق آخرین آمار بدست آمده از وضعیت تولید آب آشامیدنی در سوریه، این کشور در سال 2017 789444 مترمکعب آب آشامیدنی تولید کرده است. تغییرات مقادیر تولید آب آشامیدنی در سوریه را طی سالهای 2013-2017 را میتوانید در نمودار زیر مشاهده کنید. [2]
نمودار 21-مقادیر تولید آب آشامیدنی در سوریه [2]
درنمودار زیر به بررسی تولید آشامیدنی در سوریه به تفکیک هر استان پرداختهایم که همانطور که ملاحظه میکنید استانهای دمشق،لاذقیه، ریف دمشق و حلب پرآب ترین شهرهای سوریه میباشند.
نمودار 22-مقادیر تولید آب آشامیدنی در استانهای سوریه [2]
با مقایسه تعداد مشترکین آب آشامیدنی به تفکیک هر استان در سوریه متوجه میشویم که استانهای حلب،ریف دمشق، دمشق و حمص دارای بیشترین مشترک هستند در حالی که با توجه به نمودار بالا استان حلب به نسبت تعداد مشترکینی که در بین استانهای دیگر دارد چهارمین شهر به لحاظ تولید آب آشامیدنی در سوریه میباشد.
نمودار 23-تعداد مشترکین آب آشامیدنی استانهای سوریه [2]
در ادامه به بررسی وضعیت مصرف آب آشامیدنی در سوریه میپردازیم.
نمودار 24-وضعیت مصرف آب در سوریه 2013-2017 [2]
همانطور که در نمودار بالا مشاهده میکنید وضعیت مصرف آب آشامیدنی در سوریه به سه بخش “مصرف به صورت رایگان” “مصرف با پرداخت پول” و “هدر رفت آب” تقسیم شده است که هر یک طی سالهای 2013-2017 با تغییراتی روبه رو بوده اند به طوری که از سال 2013 تا 2017 مصرف به صورت رایگان آب آشامیدنی در سوریه افزایش اندکی داشته است و روند کلی مصرف اب آشامیدنی چه به صورت هدر رفت آب و مصرف با پرداخت پول دارای روند کاهشی تا سال 2017 بوده است اما این نکته نیز حائز اهمیت است که با توجه به نمودار در سال 2016 روند کاهشی متوقف شده و مصرف آب اشامیدنی در سال 2017 نسبت به سال قبل افزایش داشته است.
درنمودار زیر نیز وضعیت مصرف آب به تفکیک هر استان آورده شده است:
نمودار 25-وضعیت مصرف آب در هر استان سوریه [2]
طبق نمودار زیر که نشان دهنده مقادیر تولید برق از سال 2013 تا 2017 در سوریه میباشد، از سال 2013 تا 2016 تولید برق در سوریه دارای روندی کاهشی بوده است و تا 18941 میلیون کیلووات ساعت کاهش یافته است اما در ادامه طی سال 2016-2017 این مقدار به 21433 میلیون کیلووات ساعت افزایش پیدا کرده است.
| برق |
نمودار 26-مقادیر تولید برق در سوریه [2]
طبق نمودار زیر که سهم وزارت برق سوریه و تولید صنعتی برق از مجموع تولید برق سوریه در سال 2017 را نشان میدهد، 96درصد برق سوریه توسط وزارت برق سوریه و تنها 4درصد بوسیله تولید صنعتی برق تامین میگردد.
نمودار 27-سهم وزارت برق و تولید صنعتی برق از برق سوریه [2]
از جهت روش های تولید و مصرف برق نیز همانطور که در نمودارهای زیر بررسی شده است اصلی ترین روش تولید برق در سوریه از طریق گاز و دیزل و پس از آن بخار می باشد.
نمودار 28-سهم هریک از روشهای تولید برق [2]
نمودار 29-روشهای مصرف برق [2]
از جهت مصرف برق نیز عمده برق سوریه جهت روشنایی،خود مصرفی سیستمها و استفاده در صنایع مختلف مصرف میشود و در نمودار زیر روش های تولید هریک از دو بخش وزارت برق و تولید صنعتی سوریه بررسی شده است.
نمودار 30-وضعیت مصرف برق توسط وزارت برق و تولید صنعتی [2]
نیروگاههای سوریه:
| نیروگاههای هیدروالکتریک | ظرفیت مگاوات | مناطق جغرافیایی |
| سد بعث | 81 | رقه |
| سد ثوره | 800 | ثوره |
| سد تشرین | 630 | حلب |
| نیروگاههای حرارتی | ظرفیت مگاوات | مناطق جغرافیایی |
| نیروگاه حلب | 1065 | حلب |
| نیروگاه الزرا | 660 | حمص و حماه |
| مواد غذایی |
طبق دادههای بدست آمده در سال 2016 سه محصول عمده تولیدی در بخش مواد غذایی در کشور سوریه کنجاله، آرد و نان می باشند و در رتبه های بعدی محصولاتی چون صابون،روغن زیتون،انواع روغن های گیاهی،انواع بیسکویت و کنسرو، شکر، تنباکو و شکلات می باشند.
همانطور که در شکل زیر مشاهده میکنید بخش عمده تولید کنجاله و نان توسط بخش خصوصی صورت میگیرد و در مقابل آرد تماما توسط دولت تولید میشود.
| کنجاله |
نمودار 31-سه محصول عمده تولیدی در بخش مواد غذایی سوریه [2]
نمودار 32-دیگر محصولات تولیدی در بخش مواد غذایی [2]
طبق دادههای موجود از میزان تولید مواد غذایی در کشور سوریه تغییرات میزان تولید محصولات غذایی در سالهای 2014-2016 به شرح زیر است:
نمودار 33-میانگین تغییرات تولید مواد غذایی در سالهای 2014-2016 [2]
همانطور که ملاحظه میشود تولید مواد غذایی طی سالهای 2014-2016 دارای روندی صعودی است که پیش بینی میشود با توجه به مساعد شدن وضعیت سیاسی و اجتماعی سوریه در سال های اخیر این روند ادامهدار باشد.
طبق دادههای بدست آمده در سال 2016 در بخش مایعات غذایی نیز نوشابه، آب معدنی،مشروبات الکلی، عرق و شیر پاستوریزه از عمده تولیدات سوریه در این بخش هستند.
نمودار 34-محصولات عمده تولیدی در بخش مایعات غذایی سوریه [2]
طبق دادههای موجود از میزان تولید مواد غذایی در کشور سوریه تغییرات میزان تولید محصولات غذایی در سالهای 2014-2016 به شرح زیر است:
نمودار 35-میانگین تغییرات تولید مایعات غذایی در سالهای 2014-2016 [2]
عداد کارمندان شاغل در حوزه مواد غذایی بخش دولتی سوریه طی سالهای 2013-2017 روندی کاهشی داشته است که اطلاعات آن به شرح زیر است:
نمودار 36-تعداد کارمندان شاغل در حوزه مواد غذایی بخش دولتی [2]
طبق اطلاعات موجود، میزان دستمزد کارمندان شاغل در حوزه مواد غذایی بخش دولتی طی سالهای 2013-2017 مطابق نمودار زیر است:
نمودار 37-میزان دستمزد کارمندان شاغل در حوزه مواد غذایی بخش دولتی [2]
- بخش کشاورزی و دامپروری
این نوشتار گزارشی جامع و تحلیلی از وضعیت فعلی و زمینه‌های توسعه صادرات و واردات در بخش کشاورزی با سوریه میباشد که از سویFAO (سازمان کشاورزی و خوار و بار جهانی ملل متحد) منتشر شده است. همچنین اطلاعات و آمار منتشر شده از سوی FAO در خصوص تولید، صادرات و واردات کالاهای بخش کشاورزی سوریه از سال 2010 تا 2017 میلادی به همراه برخی نمودارهای مقایسه ای مربوطه در بخش ضمایم آورده شده است.
کشاورزی و دامپروری به عنوان منبع درآمد و قسمت بزرگی از GDP سوریه مطرح است. علی رغم تأثیر این بخش بر امنیت غذایی عمومی، با توجه به بحران موجود و عدم وجود درآمدهای لازم در این بخش، ورود محصولات کشاورزی برای برآورده سازی و تأمین نیازهای داخلی میسر نیست. هر چند سبد غذایی مردم سوریه در حال بهبود نسبی بعد از کاهش بحران داخلی این کشور است، در حال حاضر سوریه قادر به تأمین امنیت غذایی مردم خود نبوده و کمک های بین المللی تنها درصد ناچیزی از نیازمندیها را پاسخگو هستند.
سوریه یک کشور کشاورزی محور است و 17.6 درصد از GDP را در سال 2010 و درصد زیادی از کل نیروی کار سوریه (800 هزار کارگر) در حوزه کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. ارزش صادرات کشاورزی سوریه حدود 30 درصد از ارزش کل صادرات سوریه میباشد. در سال 2005 با تصویب سیاست جدید اقتصادی سوریه، سرمایه گذاری‌ها به جای حمایت از بخش تولید شامل کشاورزی، به سمت بخش خدمات به عنوان بخشی سودآور هدایت شد که شامل املاک، مراکز توریستی و هتل ها، حمل و نقل و سیستم بانکی و غیره است. از این روی شاهد کاهش زمینهای تحت کشت، افزایش بیکاری کشاورزان و رشد تدریجی فقر در سوریه بودیم. این امر به معنی کاهش بازدهی کشاورزی و افزایش قیمت زمین و املاک به جای وسایل تولید است.
برآورد اقتصاددانان سوریه از خسارت وارد آمده به بخش کشاورزی سوریه، شامل 25 میلیارد دلار خسارت به تجهیزات کشاورزی، 20 میلیارد دلار کاهش ارزش در دارایی‌های کشاورزی و 19 میلیارد دلار نیز هزینه احیاء مجدد مناطق کشاورزی بوده و جمع کلی آن معادل 64 میلیارد دلار است.[9]
1.3.1.کشاورزی و دامپروری سوریه پیش از سال 2011
1.1.3.1.کشاورزی سوریه پیش از سال 2011 و محدودیتهای آن
سوریه به صورت طبیعی دارای آب و هوای مدیترانه ای و میزان قابل قبولی از آبهای سطحی جاری، زیرزمینی و ذخیره شده، بارندگی متوسط و زمینهای حاصل خیز است که باعث شده تا زراعت فصلی و پر بازده در این کشور وجود داشته باشد. در سال 2010 نواحی قابل کشت سوریه شامل 6045 هزار هکتار (60450 کیلومتر مربع) معادل یک سوم از مساحت کشور سوریه به شرح ذیل توزیع گردیده است:
- 3453 هزار هکتار (18 درصد از خاک سوریه) که به صورت دیمی و با استفاده از بارش باران آبیاری می‌گردید.
- 1341 هزار هکتار (7 درصد از خاک سوریه) برای کشاورزی تحت آبیاری قرار داشته است.
- 903+348 هزار هکتار (حدود 7 درصد از خاک سوریه) به ترتیب به صورت زمین بایر (غیر قابل کشت) و کشت نشده (عدم آماده سازی برای کشت) وجود داشته است.
مطالعات و آمارهای مربوطه حاکی از آن است که بین سال های 2000 تا 2010 میزان زمینهای تحت کشت کاهش و یا افزایش قابل توجهی نداشته است. ثبات اراضی تحت کشت با سیستم های آبیاری، حاکی از عدم وجود پروژه‌های آبیاری و سدسازی برای گسترش آن است. همچنین ثبات در زمینهای تحت کشت دیمی حاکی از عدم وجود رویه ای عمومی‌برای تحت کشت قرار دادن زمینهای مستعد کشاورزی بوده که این امر برخلاف نرخ بالای بیکاری و رشد دو برابری جمعیت در هر 15 سال میباشد.
عامل مشهود دیگر، کاهش شدید نیروی کار فعال در بخش کشاورزی است (در سال 2004 بیش از 17 درصد نیروی کار در بخش کشاورزی فعال بودند) که این میزان به حدود 6 درصد در سال 2010 کاهش یافته است. البته این کاهش در اثر استفاده از تکنولوژی نوین و مکانیزاسیون کشاورزی نبوده است و به نوعی نشان دهنده کاهش بازدهی کشاورزی و عدم ظرفیت آن برای درآمدزایی برای همه افراد خانوار میباشد.[9]
کشاورزی در سوریه به دو بخش تقسیم میگردد:
الف) محصولات سالانه؛ که آسیب پذیری بالایی در رابطه با کمبود نیروی کار، شرایط محیطی، بازاریابی و بروکراسی دولتی دارد. پنبه، گندم، چغندرقند، تنباکو و حبوبات، از محصولات مهم این بخش هستند.
ب) محصولات باغی؛ شامل زیتون، انگور، مرکبات، سیب، گیلاس، زردآلو و پسته بالاترین و پراکنده ترین زنجیره محصولات کشاورزی در سوریه هستند که کمترین آسیب را در کوتاه و میان مدت از کمبودهای مذکور را متحمل خواهند شد.
برخلاف برخی از آمار منتشر شده که خشکسالی را به عنوان عامل اصلی کاهش شدید شاخص های کشاورزی در سوریه معرفی نموده است؛ با توجه به تحقیقات انجام شده، در سال های 2006 تا 2010، عوامل ذیل به عنوان عوامل اصلی این کمبودها قابل ذکر هستند:
الف) ماهیت و نوع سیاست های اتخاذ شده به منظور جهت دهی به اقتصاد عمومی سوریه باعث کاهش کشاورزی در سوریه شده اند (کاهش یارانه‌های کشاورزی، افزایش قیمت مشتقات نفتی و غیر آن) عامل اصلی مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرهای سوریه هستند.
ب) تقسیم مالکیت اراضی کشاورزی به علت قوانین ارث موجود در سوریه که در تکه تکه شدن زمینهای کشاورزی بسیاری از مناطق و عدم بازدهی نسبت به مقیاس آن موثر بوده اند.
3- عامل محدود کننده دیگر شامل نحوه روابط دستگاه‌های ذیربط با کشاورزان سوری و عدم وجود مکانیزم‌های لازم برای توزیع نیازهای کشاورزان ( بذر، کود و داروهای کشاورزی) و نبود طبقه بندی مناسب محصولات برای تأمین به موقع و مناسب ملزومات میباشد.
با وجود موانع فوق الذکر، کشاورزی سوریه همواره دارای مازاد محصولات برای صادرات به بازارهای جهانی و منطقه ای بوده و تنها در مسائل مربوط به تکنولوژی، بذرها و کمبودهای فصلی میوه و سبزیجات، این کشور نیاز به واردات از خارج را داشته است.[9]
2.1.3.1.دامپروری سوریه پیش از سال 2011
الف) اهمیت دامهای سوریه
دامپروری یکی از جنبه‌های توسعه سریع بخش کشاورزی بوده و تأثیر عظیمی در امنیت غذایی و اقتصادی سوریه دارد (زنجیره به هم متصلی از کشاورزان، دامپروران، دامپزشکان، متخصصان، داروخانه‌های دامی و گیاهی، کارخانه‌های فرآوری پنیر، صنایع کوچک لبنیات و توزیع مواد پروتئینی که وابسته به این بخش هستند.). جدا از اشتغال زایی بالای این بخش به صورت مستقیم و غیر مستقیم، این بخش نیازهای جامعه را در خصوص گوشت، لبنیات، تخم مرغ، چرم و کودهای طبیعی (ضمن تثبیت قیمتهای این اقلام) فراهم خواهد آورد.
پرورش دام علاوه بر اینکه به عنوان روشی برای حفظ ارزش سرمایه کشاورزان و دامداران مطرح است، به عنوان جایگزینی برای ذخیره سرمایه و سرمایه گذاری نیز مطرح بوده و بازار محصولات کاشته شده برای خوراک دام نیز همیشه برقرار و ثابت خواهد ماند.
طبق گزارش FAO ارزش دام موجود در سوریه در سال 2012 به میزان 3.17 میلیارد دلار برآورد گردید که به میزان 37 درصد از کل ارزش محصولات کشاورزی سوریه میباشد (میانگین جهانی ارزش دامپروری نسبت به کشاورزی در جهان 40 درصد است).[9]
ب) دامپروری و بخش کشاورزی
آمار دام موجود در سوریه در سال 2010 شامل 18 میلیون رأس گوسفند، 2.2 میلیون بز، 1.1 میلیون گاو، 11هزار و 400 اسب، 7 هزار و 500 گاومیش، 54 هزار شتر و 25 میلیون طیور میگردد. 637 هزار کندوی زنبور عسل با سیستم جدید و قدیمی نیز وجود داشت. نرخ رشد سالیانه دام های مختلف در سوریه حدود 8.8 درصد بود. رشد صنعت لبنیات سوریه همگام با رشد جمعیت در این کشور نبوده و به دلیل کم هزینه بودن بزها، این نوع دام جهت پرورش در مناطق روستایی از ارجحیت زیادتری نسبت به گوسفند و گاو برخوردار بوده و هستند.[9]
ج) پرورش طیور در سوریه
پرورش جوجه‌های گوشتی و طیور به دلیل اهمیت مصرفی و جایگزینی ارزان گوشت قرمز، در سوریه با متوسط 25میلیون عدد در سال تولید می‌شد و دو سوم از این تعداد را طیور تخمگذار تشکیل می دادند.[9]
د) پرورش زنبور و کرم ابریشم
پرورش زنبور عسل به عنوان منبع درآمد تکمیلی بسیاری از کشاورزان مورد استفاده است. پرورش دهندگان متخصص کرم ابریشم، تقریباً در سوریه منقرض شده اند. این در حالی است که سوریه تا پایان قرن گذشته تولید کننده مهمی در صنعت ابریشم بود.[9]
و) ماهیگیری و شیلات
علی رغم وجود خط ساحلی طولانی (بیش 180 از کیلومتر) و مجاورت سوریه با دریای مدیترانه شرقی، ماهیگیری در این کشور تقریباً غیر قانونی است و میزان کل ماهیگیری سالانه از 3 هزار تن تجاوز نمی‌کند. با اضافه نمودن ماهی‌های رودخانه ای و پرورشی، این رقم به 10 هزار تن در سال بالغ می‌گردید و سهم ماهی در درآمد سرانه سوریه، کمتر از یک کیلوگرم در سال بود. این امر حاکی از عدم بهره گیری از روشهای نوین صید ماهی و عدم علاقه دولت سوریه برای توسعه این بخش از اقتصاد است.[9]
2.3.1.کشاورزی و دامپروری سوریه پس از سال 2011
1.2.3.1.سقوط فاجعه بار کشاورزی در اثر جنگ
در بین سالهای 2011 تا 2012، وضعیت کشاورزی سوریه شاهد تفاوت چندان مشخصی نبود. علت این امر عدم تغییرات مشهود در قیمت محصولات کشاورزی و ثبات نسبی نرخ تبدیل دلار به لیر سوریه (90 لیر سوریه به ازای یک دلار) بود. اما به تدریج با شدت گرفتن جنگ، نیروی کار شاغل در این حوزه، مجبور به مهاجرت و در برخی از موارد مداخله در امور نظامی‌گردید. علاوه بر آن، مشکلات در تأمین نیازهای اولیه کشاورزی، برداشت محصولات، بازاریابی و در برخی از موارد از بین رفتن زمینهای کشاورزی در اثر جنگ، در نابودی کشاورزی دخیل بودند.
طبق گزارش FAO تولید گندم از 4 میلیون تن در سال 2011 به 2.4 میلیون تن در سال 2013 رسیده و تنها 900 هزار هکتار زمین تحت کشت قرار داشت که این میزان قبل از آغاز بحران داخلی، 1.5 میلیون هکتار بود. تولید گندم در برداشت سال 2016 به 1.5 میلیون تن و در سال 2017 به 1.8 میلیون تن (به علت باران خوب در سال 2017) رسید.
تولید پنبه در سوریه به یک چهارم کاهش یافته است (169 هزار تن در سال 2013) و در سال 2016 محصول پنبه ای که به موسسه عمومی‌تولید پنبه سوریه واصل گردید تنها معادل 5 هزار تن بود (قبل از آغاز بحران این میزان معادل 400 هزار تن در سال بود).
تولید چغندرقند به میزان 316 هزار تن در سال کاهش یافته و با کاهش بیشتر در سال 2015، تنها 20 هزار تن از این محصول به کارخانه تولید قند سوریه تحویل شد (تولید این محصول در سال 2010 معادل یک میلیون و 493 هزار تن در سال بود).
قیمت گذاری دولتی محصولات کشاورزی در سوریه و سقوط شدید ارزش لیر سوریه در برابر دلار، از موانع اصلی در بازیابی کشاورزی سوریه بعد از کاهش نسبی بحران داخلی است.
تا سال 2016 در اثر جنگ، 60 درصد از زیرساخت های سوریه تخریب گردید. نیروی انسانی شاغل در بخش کشاورزی به نصف کاهش یافت. این در حالی است که تنها 17 درصد جمعیت سوریه کشاورز بودند و 83 درصد دیگر در بخش خدمات فعالیت داشتند.
با مطالعاتی که در مناطق امن سوریه در سال 2017 انجام گردید، مشخص شد کاهش نسبت نیروی انسانی فعال در بخش کشاورزی در مقایسه با سال قبل از آن زیاد بوده که علت اصلی آن عدم تأمین نیازهای اساسی این بخش مخصوصاً افزایش قیمت سوخت، نبود بازار خارجی برای محصولات به علاوه عدم امکان انتقال ایمن محصولات کشاورزی در داخل سوریه توسط کشاورزان است.
میانگین سالانه تولید ناخالص داخلی کشاورزی سوریه در سال 2015 نسبت به سالهای قبل حدود 32 درصد کاهش یافت. در صورت نبود ملزومات اولیه کشاورزی (کود، بذر و غیر آن) کشاورزان مجبور به رها نمودن تولید محصولات کشاورزی و مهاجرت هستند.
طبق اعلام FAO، خسارت کلی به بخش کشاورزی سوریه در شش سال اول بحران (تا پایان سال 2017) معادل 16 میلیارد دلار برآورد شده است. این خسارات شامل 3 میلیارد دلار آسیب به دارای‌هایی چون ماشین آلات، تجهیزات، مزارع تجاری، کلینیک های دامپزشکی، پناهگاه‌های حیوانات، گلخانه‌ها و سیستم های آبیاری است. در بخش تولید محصولات کشاورزی، این خسارت شامل 6.3 میلیارد دلار است. در بخش دامپروری خسارات شامل 5.5 میلیارد دلار و در بخش پرورش آبزیان معادل 80 میلیون دلار است. هزینه بازسازی سه ساله بخش کشاورزی حداقل معادل 17 میلیارد دلار برآورد شده است. خسارات معنوی شامل از دست دادن و مهاجرت نیروی متخصص و نیروی کار قابل محاسبه نبوده و در کوتاه مدت، جبران ناپذیر خواهد بود.[9]
2.2.3.1.خسارت به دامپروری سوریه در اثر جنگ
دام های سوریه هم مثل مردم این کشور از گرسنگی و تشنگی در حین بحران داخلی رنج برده اند. تجهزات و خدمات دامپروری و برخی از گله‌های دام در جریان جنگ دزدیده شده و شرایط دشوار دامداران را مجبور به توقف کار و یا مهاجرت بهمناطق امن نموده است.
طبق گزارش FAO در سال 2013، بسیاری از دامپروران سوری به علت کمبود شدید واکسن‌های دامی، مجبور به رهاسازی بخشی از دام خود و یا حرکت به کشورهای همسایه مانند اردن، عراق و ترکیه شده اند. امروز تعداد دام گاو به میزان 30 درصد، گوسفند و بز 40 درصد و طیور گوشتی به میزان 60 درصد (به علت جایگزینی مرغ ارزان به جای گوشت قرمز) کاهش داشته است.
بهبود شرایط مراتع و چراگاه‌های سوریه به دلیل افزایش بارندگی، موجب حفظ اندازه و پایداری جمعیت دام‌ها بعد از کاهش شدید طی بحران شده است. محدودیتهای این بخش شامل قیمت بالای خوراک دام، پوشش نامناسب خدمات دامپزشکی و وضعیت امنیت برخی مناطق که دسترسی به چراگاه‌ها را دشوار نموده است.[9]
- بخش خدمات
از مهمترین بخشهاى اقتصادى سوریه بخش خدمات این کشور است که معادل 60 درصد نیروى کار را در خود جاى داده است و 50/1درصد از سهم تولید ناخالص داخلی را از آن خود کرده است. بخش حمل و نقل و بخش توریسم این کشور دو زیرگروه مهم این بخش در سوریه میباشند.
دولت سوریه به منظور توسعه و تسهیل روابط اقتصادى با کشورهاى همسایه تلاش نموده است تا شبکههاى نسبتاً وسیعى از جاده و راهآهن ایجاد نماید. این کشور غالباً مرکز عبور ترانزیت کالاهاى صادراتى ترکیه و لبنان به کشورهاى حوزه خلیج فارس بوده است. و در جهت توسعه صنعت حمل و نقل خود اهداف ویژهاى را دنبال میکند. همچنین صنعت توریسم نیز به عنوان یکى از بخشهاى عمده و مهم اقتصادى این کشور به شمار میرود.
دولت سوریه به منظور دستیابى به ارز خارجى و درآمد حاصل از این بخش تلاشهاى فراوانى را انجام داده است و اقدامات نسبتاً وسیعى را در مناطق سیاحتى کنار دریا و مناطق باستانى برنامهریزى نموده است. موقعیت جغرافیایى و سیاحتى ویژه این کشور، همچنین تمدن کهن و فرهنگ غنى آن موجب گردیده تا داراى آثار باستانى، مساجد،کلیساها، مقبرهها و اماکن مذهبى و زیارتى بسیارى باشد. از جمله مراکز توریستى سوریه، مناطق مذهبى (بارگاه حضرت زینب (س) و حضرت رقیه(س)) مکانهاى تاریخى (بازار قدیمی دمشق) و تفریحگاههاى ساحلى در غرب سوریه میباشد.[9]
- مناطق آزاد در سوریه
- منطقه آزاد شهر دمشق
- منطقه آزاد فرودگاه بینالمللی شهر دمشق
- منطقه ازاد عدرا
- منطقه ازاد طرطوس
- منطقه آزاد بندری لاذقیه
- منطقه آزاد داخلی شهر لاذقیه
- منطقه آزاد حسیاء
- منطقه آزاد حلب
- منطقه آزاد یعربیه
نقشه 1-مناطق آزاد سوریه [12]
در ادامه به بررسی هر یک از مناطق آزاد در سوریه می پردازیم:
| خدمات هواییحمل و نقل و ترانزیتایجاد نمایندگی شرکتهای خارجیمطالعات اقتصادی و شرکت در مناقصهها و مزایدهها |
| برنامه ریزی و تجمیع قطعات رایانهایصنایع لباس دوزیدوبلاژ و منتاژ و تولیدجوراب بافیداروسازی |
نمودار 38-مشخصات منطقه آزاد شهر دمشق [12]
| بازار دست اول و دست دوم خودروهای سبک و سنگین و ماشین آلات تعمیر انواع خودرو و ماشین آلات |
| در استان ریف دمشق، در شمال شرقی شهر دمشق |
نمودار 39-مشخصات منطقه آزاد عدرا [12]
| صنایع کوچک و مصرفی مانند بدلیجات،چوبهای ترئینیصنایع مواد ضدعفونی کننده |
| در فرودگاه بین المللی دمشق، 20 کیلومتری شهر دمشق |
نمودار 40- مشخصات منطقه آزاد فرودگاه بینالمللی دمشق [12]
| در بندر طرطوس، اتوبان طرطوس به لاذقیه |
| بسته بندی سبزیجات و میوهجاتصنایع روغن کشیهمه اشکال خدمات |
نمودار 41-مشخصات منطقه آزاد طرطوس [12]
| در بندر لاذقیه، 17 کیلومتری فرودگاه باسل |
| خودرو، ماشین آلاتنمایندگی شرکتهای خارجیحمل و نقل و ترانزیت |
نمودار 42-مشخصات منطقه آزاد بندری لاذقیه
| در ورودی شهر لاذقیه |
| خودرو، ماشین آلاتنمایندگی شرکتهای خارجیحمل و نقل و ترانزیت |
نمودار 43-مشخصات منطقه آزاد داخلی لاذقیه [12]
| در استان حمص، اتوبان بین المللی دمشق به حمص |
| نیاز به ایجاد زیرساخت برای 378 هزار متر مربعنیاز به دیوار کشی منطقه به طول 4.5 کیلومتر |
نمودار 44-مشخصات منطقه آزاد حسیاء [12]
| در حال حاضر تعطیل است |
| شمال شهر حلب در مجاورت مرز ترکیه |
| صنایع چاپعدل بندی حمل و نقل و ترانزیتچرم سازیگرانول |
نمودار 45-مشخصات منطقه آزاد حلب [12]
| در حال حاضر تعطیل است |
| بین یعربیه و استان حسکه، در مجاورت مرز عراق ، اتوبان بین المللی حلب به موصل |
| صنایع سیمان(کلینکر)خدمات ترانزیتبسته بندی کالاترخیص کالا از گمرک |
نمودار 46-مشخصات منطقه آزاد یعربیه [12]
- ملاحظات اقتصادی سوریه[12]
- مضایق مالی و بودجه ای دولت سوریه و عدم انتظار حمایتهای مالی
- سابقه مناسب تولیدات صنعتی پیش از جنگ
- ناامنی مسیر حمل و نقل جاده ای ایران – عراق – سوریه
- ضعف ایران در مدیریت حمل و نقل دریایی بندرعباس تا لاذقیه
- دقت در نیازسنجی و انتخاب صنایع زودبازده
| نمودار 48- نیازمندی های صنایع سوریه [12] |
| نمودار 47- صنایع قدرتمند سوریه [12] |
| صنایع قدرتمند |
| نیازها |
| نیروگاهی |
| دارویی |
| صنایع غذایی |
| صنایع نساجی |
| ساخت و ساز |
| صنایع شیمیایی |
- ملاحظات سیاسی و امنیتی[12]
- سابقه حضور ایران در منطقه
- سایه جنگها و درگیریهای نظامی بر وجهه اقتصادی ایران در سوریه
- مطالبات 1/1میلیارد دلاری ایران از سوریه
- مساله تامین امنیت سرمایه گذاران و فعالین اقتصادی ایرانی در سوریه
- مقررات سختگیرانه حمایت از تولید داخلی و ممانعت از ورود کالاهای ساخته شده خارجی به کشور
- انضباط حكومتی بالا : تقدم منافع ملی به وجهه سیاسی و روابط بین المللی، تغییرات مكرر قوانین و مقررات و اجرای سختگیرانه آنها
- تجربه ناموفق روسیه از مشارکت در منطقه آزاد طرطوس
- مدلهای پیشنهادی مشارکت در مناطق آزاد موجود
- مالکیت: سوریه- مدیریت: سوریه[12]
| ملاحظات: موفقیت این مدل منوط به قدرت چانه زنی و پیشبرد روند مذاکرات دوجانبه است. |
| معایبظرفیت خالی محدودعدم امکان خوشهسازی باتوجه به محدودیتهای فضاکارشكنی احتمالی شرکتهای موجود که نگران رقابت با شرکتهای ایرانی هستند.حضور فعلی سایر شرکتهای خارجیعدم امكان ارائه مشوقها و تسهیلات خاصمشكل نقل و انتقالات ارزی |
| مزایاآماده بودن زیرساختهاجایابی بهینهنزدیکی به بنادرتامین بهتر امنیتمجاورت با شرکتهای خارجی و گسترش مراوداتسهولت در ایجاد شرکت |
- مالکیت: سوریه- مدیریت: مشارکتی[12]
| ملاحظات: موفقیت این مدل منوط به قدرت چانه زنی و پیشبرد روند مذاکرات دوجانبه و میزان سهم مشارکت در سرمایه گذاری است. |
| معایبمشكل تامین امنیت در طولانی مدتلزوم مشارکت در سرمایه گذاری برای زیرساختهااز دست دادن زمان تا آماده سازی منطقهمیزان اثرگذاری در برنامه ریزیها به میزان سهم مشارکتعدم استقبال بخش خصوصی ایران از سرمایه گذاری زیرساختیمشكل نقل و انتقالات ارزی |
| مزایاامکان مشارکت در مکانیابی منطقهمشارکت در برنامه ریزی ساختاریفضای کافی و قدرت انتخاب محل استقرار واحدها |
- مالکیت: سوریه (انتقال مدیریت تدریجی)- مدیریت: ایران[12]
| ملاحظاتتامین امنیت مهم ترین و دشوارترین مساله در ایجاد منطقه آزاد جدید مستقل است.مشكلات تحریمی برای سرمایه گذاری های مجاور با نیروهای نظامیامكان تولید تجهیزات نظامی تحت نظر ایران |
| معایبمشكل تامین امنیت د طولانی مدتهزینه زیاد سرمایه گذاری برای ایجاد زیرساختهااز دست رفتن زمان تا آماده سازی زیرساختهای منطقهمشکل نقل و انتقالات ارزیدشواری پیشبرد امور و تامین زیرساختها با توجه به عدم حضور شریك محلیمشكل دسترسی به بازارهای محلیتامین نیروی کار ماهر و متخصص (بویژه ایرانی) |
| مزایااستقلال نسبی در برنامه ریزی رویكرد اقتصادی منطقهاستقلال نسبی در برنامه ریزی خوشه ای(کلاسترینگ)از دست رفتن زمان تا آماده سازی زیرساختهای منطقهاستقلال در جایابی و افراز فضا به واحدهااستقلال در مدیریت منطقه |
- مالکیت: سوریه (انتقال مدیریت تدریجی)- مدیریت: مدیریت مشارکتی ایران با شریک خارجی[12]
| ملاحظاتتامین امنیتچهارچوب و روش مشارکتمذاکرات سه جانبهامکان بروز تضاد منافع و تبانیسهم و میزان مشارکت |
| معایبدشواری هماهنگی امورلزوم مشارکت در تامین هزینه سرمایه گذاری برای زیرساختهااز دست رفتن زمان تا آماده سازی زیرساختها |
| مزایامشارکت در مکانیابی منطقهمشارکت در برنامه ریزی ساختاریامكان انتخاب محل استقرار واحدهاامكان استفادها از منابع مالی و تكنولوژی خارجیتامین امنیت به شکلی بهترامكان بهره مندی از تجربیات شریك خارجی |
- تولید ناخالص داخلی
تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2019 براساس برابری قدرت خرید 3/50 میلیارد دلار و براساس نرخ ارز اسمی 6/24 میلیارد دلار بوده است. تولید ناخالص داخلی به تفکیک سهم بخشهاي عمده اقتصادي همراه با درآمد سرانه در جدول شماره ارائه شده است.
| ردیف | شاخص | میزان |
| 1 | تولید ناخالص داخلی(میلیارد دلار) | (بر اساس برابری قدرت خرید) 3/50 |
| (براساس نرخ ارز اسمی) 6/24 | ||
| 2 | میزان رشد GDP | 36.5%- |
| 3 | درآمد سرانه ppp | 2900 دلار |
| 4 | سهم بخش کشاورزی در GDP | 20% |
| 5 | سهم بخش صنعت در GDP | 6%/19 |
| 6 | سهم بخش خدمات در GDP | 4%/60 |
جدول 4-تولید ناخالص داخلی سوریه در سال 2019 [13]
نمودار 49-GDP سالیانه سوریه
نمودار 50-نرخ رشد سالیانه GDP
- شاخصهای مهم اقتصادی
در این قسمت برخی از شاخصهاي مهم اقتصادي سوریه را معرفی و تحلیل میکنیم.
- درآمد سرانه
میزان درآمد سرانه مردم سوریه براساس شاخص برابري قدرت خرید در سال 2015، 890 دلار بوده است.
- نرخ تورم
همانگونه که در نمودار زیر مشاهده میشود، نرخ تورم در کشور سوریه، طی سالهاي 2003 تا 2010 بین 4/5 تا 15درصد در نوسان بوده است اما با شروع جنگ داخلی در سال 2011 ناگهان با افزایشی بی سابقه از 4.8 درصد به 59.1 درصد در سال 2013 رسید اما همانطور که مشاهده میشود رفته رفته با مساعد شدن شرایط در این کشور نرخ تورم از سال 2013 روند کاهشی را در پیش گرفته است به طوری که نرخ تورم در سال 2019 به 28.1 درصد کاهش یافته است.
نمودار 51-نرخ تورم در سوریه (1999-2019) [11]
- نیروی کار
نمودار 52-نیروی کار در سوریه (1998-2017) [11]
- نرخ بیکاری
نمودار 53-نرخ بیکاری در سوریه (2000-2017) [11]
- میزان ذخایر ارزی و طلا
طبق آخرینآمار موجود از دفتر بازرگانی عربی-آفریقایی، ذخایر ارزی کشور سوریه در سال 2019 در حدود 4/0 میلیارد دلار برآورد شده است.
- بدهی خارجی (میلیارد دلار)
طبق آخرینآمار بدست آمده از دفتر بازرگانی عربی-آفریقایی، بدهیهای خارجی سوریه در سال 2019 در حدود 7/5 میلیارد دلار میباشد.
- ترازها
در این بخش به مهمترین ترازهای سوریه خواهیم پرداخت.
- تراز تجاری
همانطور که در نمودار زیر مشاهده میکنید تراز تجاری سوریه طی سالهای 2008-2018 با روندی افزایشی همواره منفی بوده است که در سال 2011 به دلیل وقوع جنگ داخلی در کمترین میزان خود یعنی منفی 6.8 میلیارد دلار قرار گرفته است.
نمودار 54-تراز تجاری سوریه 2008-2018 [1]
- تراز تجاری با ایران
همانطور که در نمودار زیر پیداست تراز تجاری سوریه با ایران طی سال های 1388-1397 با روندی کاهشی، همواره مثبت بوده است.
نمودار 55-تراز تجاری با ایران (1388-1397) [11]
- منابع طبیعی
یکى از مهمترین فراوردههاى معدنى سوریه فسفات میباشد. اولین کارخانه فسفات در سال 1971در نزدیکى شهر حمص تأسیس و دو کارخانه دیگر نیز تا سال 1974 افتتاح گردید و با طرحهاى توسعهاى میزان بهرهبردارى به 2/3میلیون تن رسید. از دیگر منابع معدنى سوریه کروم، منگنز، آهن، سنگ نمک و سنگ مرمر و سنگ گچ را میتوان نام برد.[6]
همچنین سوریه یکى از عمدهترین تولیدکنندگان روغن زیتون در جهان میباشد. این کشور از نظر وسعت باغات و شمار درختان زیتون نیز در بین کشورهاى جهان جایگاه مخصوص به خود را داراست. گفته میشود سوریه زیستگاه اولیه درخت زیتون است و از این سرزمین زیتون به دیگر مناطق حوزه دریاى مدیترانه و سپس به آمریکا، آفریقا و دیگر نقاط جهان برده و در آنها کشت شده است.
- چشم انداز اقتصاد سوریه(گزارش اکونومیست از اقتصاد سوریه در سال 2019)
به گزارش واحد اطلاعات مجله اکونومیست[14]:
- جو اقتصادی جهان متغیر است. تا اواسط سال آینده میلادی، آمریکا موفق خواهد شد رکورد طولانی ترین رشد اقتصادی بدون وقفه خود را بشکند، اما تا پایان سال به سمت رکود کشیده خواهد شد. نرخ رشد اقتصادی چین کند خواهد شد در حالی که هندوستان افزایش نرخ رشد اقتصادی را تجربه خواهد کرد. سوریه پس از هرج و مرج، موفق خواهد شد به لیگ کشور های دارای بالاترین نرخ رشد اقتصادی بپیوندد در سوی دیگر طیف نرخ های رشد اقتصادی، اما ونزوئلا و ایران جای خواهند گرفت.در اروپا، ایتالیا با بحران مالی دست و پنجه نرم خواهد کرد.
- در میانه کشورهایی که در سال جدید میلادی در عرصه اقتصادی عملکردی قابل قبول خواهند داشت، بالاترین رکورد در اختیار سوریه است. پیش بینی میشود نرخ رشد اقتصادی سوریه به 9.9 درصد برسد تا بالاترین نرخ رشد را در میان کشورهای جهان داشته باشد. سامر خلیل، وزیر اقتصاد و تجارت خارجی سوریه با تأکید بر گزارش این مجله انگلیسی گفت: «چنین گزارش هایی با چشم انداز اقتصادی سوریه که برای آینده ترسیم شده است، تطابق دارد زیرا دولت اقدامات لازم را برای بازگرداندن شکوفایی به اقتصاد سوریه اتخاذ کرده است. آنچه در انتشار چنین گزارش هایی اهمیت دارد، این است که نوع نگاه جهان به اقتصاد سوریه متحول خواهد شد و واقعیت های این کشور مجال ابراز پیدا می کنند».
- بازگشایی سریع سفارتخانههای کشورهای مختلف در دمشق
- رقابت جهت حضور در بازار بازسازی این کشور بین کشورهای صاحب نفوذ در سوریه مانند روسیه- ایران – چین و سایر کشورهای حامی دولت سوریه
- وجود ارتباطات نزدیک بین مسئولین دو کشور بهترین سرمایه جهت حضور ایران در سوریه است.
- قبل از جنگ داخلی سوریه دارای جایگاه اقتصادی محکمی در منطقه بوده است و سطح علمی و اقتصادی تجار بخش خصوصی و شرکتهای دولتی آن بسیار بالاست و قابل مقایسه با کشوری مانند عراق و افغانستان نمیباشد.
- مهم ترین اولویت دولت سوریه تمرکز بر بازسازی و جلب سرمایهگذاران خارجی در ایجاد رونق دوباره ی اقتصادی این کشور است.
- چنانچه کشورمان ایران بتواند با استفاده از تجربیات گذشته در بازارهای منطقه و در پیش گرفتن سیاستی منطقی، با تکیه بر نفوذ و سطح روابط استراتژیک موجود بین دولتین سرعت بیشتری به حضور اقتصادی خود در این کشور بدهد قطعا ظرفیت رسیدن به سطح تبادلات 2میلیارد دلاری در 3تا 4سال آینده کاملا میسر است.
- باید توجه داشت کشور سوریه در تولید منسوجات، پوشاک و بسیاری از اقلام کشاورزی دارای برند است و تولیدکنندگان آن کشور تمایل فراوانی جهت صادرات به ایران را دارند که ایجاد تسهیلات لازم و در نظر گرفتن تعرفه های ترجیهی برای واردات کالا از سوریه در سیکل زمانی چند ساله میتواند به ایجاد پیوندهای اقتصادی ریشه دار بین دو کشور بینجامد.