در این فصل آخرین وضعیت صادرات و واردات کشور سوریه را بررسی کرده و کشورهاي عمده طرف مبادلات تجاري با این کشور را معرفی میکنیم.
- تراز تجاری
در سال 2019میلادي، ارزش واردات سوریه 4.3 میلیارد دلار بوده است. این درحالی است که در همین سال این کشور 0.3 میلیارد دلار کالا صادر نموده است. ارقام یاد شده نشان میدهد که در سال 2019 تراز تجاري سوریه 4 میلیارد دلار منفی بوده است. در جدول شماره 5، تراز تجاري سوریه طی سالهاي 2008 تا 2019 ارائه شده است.
| سال | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 |
| صادرات | 97/15 | 1/13 | 84/12 | 12/8 | 9/4 | 5/1 | 03/1 | 65/0 | 07/1 | 8/1 | 7/0 | 3/0 |
| واردات | 97/13 | 13/10 | 57/13 | 93/12 | 01/10 | 5/6 | 21/7 | 86/4 | 5/5 | 6/5 | 6 | 3/4 |
| حجم مبادلات | 94/29 | 23/23 | 41/26 | 05/21 | 91/14 | 8 | 24/8 | 24/8 | 51/1 | 4/7 | 7/6 | 6/4 |
| تراز تجاری | 2- | 97/2- | 73/0- | 818/4- | 11/5- | 5- | 18/6- | 21/4- | 4/4- | 82/3- | 3/5- | 4- |
جدول 7-مبادلات تجاری سوریه با جهان( میلیارد دلار) [13]
همانگونه از نمودار زیر بر میآید، طی سالهاي 2008 تا 2019 حجم مبادلات در سوریه کاهش یافته است.
نمودار 56-حجم مبادلات تجاری سوریه2008-2019 [13]
همانطور که در نموار زیر مشاهده میکنید تراز تجاری سوریه همواره طی سالهای 2008 تا 2019 منفی بوده به این معنی که همواره میزان واردات این کشور از صادرات آن بیشتر بوده است.
نمودار 57-تراز تجاری سوریه 2008-2019 [13]
- صادرات
بر اساس اطلاعات دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی ارزش کل صادرات سوریه درسال 2019 برابر با 300.000.000 دلار بوده که از این میزان، بیشترین سهم مرتبط با قهوه،چای، مات و ادویه جات برابر با 128 میلیون دلار و پس از آن میوه و آجیل خوراکی؛ پوست مرکبات یا خربزه برابر با 119 میلیون دلار بوده است. جدول شماره 7، مهمترین اقلام صادراتی سوریه را در سال 2019 به تفکیک گروه کالایی نشان میدهد.
| ردیف | نام محصول[امیر1] | ارزش(میلیون دلار) |
| 1 | قهوه، چای، مات و ادویه جات | 128 |
| 2 | میوه و آجیل خوراکی؛ پوست مرکبات یا خربزه | 119 |
| 3 | چربی ها و روغن های گیاهی و حیوانی | 76 |
| 4 | سبزیجات خوراکی و برخی از ریشه ها | 65 |
| 5 | کتان | 45 |
| 6 | دانه های روغنی و میوه های حبوبات | 20 |
| 7 | صابون، مواد آلی سطح فعال، مواد شستشو | 20 |
| 8 | پوشاک و لوازم جانبی | 17 |
| 9 | مس | 14 |
| 10 | محصولات لبنی تخم مرغ پرندگان عسل طبیعی | 10 |
| 11 | سنگ، گچ، سیمان، آزبست | 10 |
جدول 8-مهمترین اقلام صادراتی سوریه در سال 2019 [13]
نمودار زیر، نیز کشورهاي عمده واردکننده کالا از سوریه را در سال2017 نشان میدهد.
نمودار 58-مهمترین واردکنندگان کالا از سوریه در سال 2017 [2]
بهطوري که مشاهده میشود، ایران دوازدهمین کشور مقصد صادرات سوریه محسوب میشود. ارزش صادرات سوریه به ایران در سال2017 حدود 1.866.709.000 پوند سوریه بوده است.
- واردات
بر اساس اطلاعات دفتر بازرگانی کشورهای عربی و آفریقایی ارزش کل واردات سوریه درسال 2019 برابر با 4 میلیارد و 300 میلیون دلار بوده است که از این میزان، بیشترین سهم مرتبط با قهوه،چای، مات و ادویه جات برابر با 128 میلیون دلار و پس از آن میوه و آجیل خوراکی؛ پوست مرکبات یا خربزه برابر با 119 میلیون دلار بوده است. جدول شماره 7، مهمترین اقلام صادراتی سوریه را در سال 2019 به تفکیک گروه کالایی نشان میدهد.
| ردیف | نام محصول | ارزش(میلیون دلار) |
| 1 | ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی و قطعات آن؛ ضبط و پخش صوت، تلویزیون و… | 303 |
| 2 | وسایل نقلیه غیر از قطار راه آهن یا تراموا، و قطعات و لوازم جانبی آنها | 295 |
| 3 | پلاستیک و محصولات آن | 266 |
| 4 | ماشین آلات، وسایل مکانیکی، راکتورهای هسته ای، دیگهای بخار؛ | 246 |
| 5 | شکر شکر قنادی | 206 |
| 6 | چربی ها و روغن های گیاهی و حیوانی | 185 |
| 7 | قهوه، چای، مات و ادویه جات | 164 |
| 8 | غلات | 148 |
| 9 | آهن و فولاد | 145 |
| 10 | پارچه های بافتنی یا قلاب دوزی | 98 |
| 11 | محصولات دارویی | 96 |
| 12 | دخانیات و جایگزین های تنباکو | 94 |
نمودار 59- مهمترین اقلام وارداتی سوریه در سال 2019 [13]
نمودار 60-مهمترین صادرکنندگان کالا به سوریه در سال 2017 [2]
- کشورهای صادرات کننده[امیر3]
در این قسمت، مهمترین کشورهاي صادرکننده کالا به سوریه را معرفی میکنیم. براي این منظور در هر گروه کالایی، مهمترین کشورهاي صادرکننده و سهم هر یک را ارائه خواهیم نمود. آگاهی از این اطلاعات براي حضور کالاهاي ایرانی در بازار سوریه بسیار حائز اهمیت است. در حقیقت کشورهاي معرفی شده در این قسمت، مهمترین رقباي تجاري ایران، براي حضور در بازار سوریه به شمار میروند. جداول زیر مهمترین کشورهاي صادرکننده کالا به سوریه را به تفکیک گروههای کالایی نشان میدهد.
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه سوختهاي معدنی، روغنهاي معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیري ومومهاي معدنی در سال 2010 (کد27) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 3.451.101 | 100 | |
| 1 | روسیه | 791.752 | 23 |
| 2 | ترکیه | 778.729 | 22.5 |
| 3 | ایتالیا | 745.352 | 21.5 |
| 4 | لتونی | 216.942 | 6.2 |
| 5 | مصر | 128.705 | 3.7 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روي خط راه آهن یا ترامواي، و اجزاء و قطعات و متفرعات آنها در سال 2010 (کد87) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 1,256,457 | 100 | |
| 1 | کره جنوبی | 664,071 | 52.8 |
| 2 | چین | 169,546 | 13.4 |
| 3 | ژاپن | 110,776 | 8.8 |
| 4 | آلمان | 100,128 | 8 |
| 5 | تایلند | 28,276 | 2.2 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه قهوه ، چای ، مات و ادویه جات ترشی جات در سال 2010 (کد9) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 123,834 | 100 | |
| 1 | سریلانکا | 59,550 | 48 |
| 2 | برزیل | 23,648 | 19 |
| 3 | آرژانتین | 16,434 | 13.2 |
| 4 | مصر | 6,667 | 5.3 |
| 5 | ویتنام | 4,331 | 3.4 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه ماشین آلات و دستگاه های برقی و اجزا و قطعات آنها؛ دستگاههای ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی، اجزا و قطعات و متفرعات این دستگاهها در سال 2010 (کد 85) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 879,701 | 100 | |
| 1 | چین | 197,671 | 22.4 |
| 2 | ایران | 111,673 | 12.6 |
| 3 | آلمان | 103,574 | 11.7 |
| 4 | سوئد | 73,759 | 8.3 |
| 5 | ایتالیا | 36,977 | 4.2 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه مواد پلاستیکی و اشیاء ساخته شده از آنها در سال 2010 (کد 39) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 1,055,634 | 100 | |
| 1 | عربستان صعودی | 472,624 | 44.7 |
| 2 | کره جنوبی | 71,046 | 6.7 |
| 3 | قطر | 59,129 | 5.6 |
| 4 | چین | 58,620 | 5.5 |
| 5 | چین تایپه | 49,927 | 4.7 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه چدن، آهن و فولاد در سال 2010 (کد 72) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 1,284,209 | 100 | |
| 1 | اوکراین | 730,477 | 56.8 |
| 2 | ترکیه | 83,715 | 6.5 |
| 3 | روسیه | 66,389 | 5.1 |
| 4 | بلژیک | 49,124 | 3.8 |
| 5 | چین | 47,954 | 3.7 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه غلات در سال 2010 (کد 10) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 972,504 | 100 | |
| 1 | آمریکا | 284,151 | 29.2 |
| 2 | اوکراین | 140,273 | 14.4 |
| 3 | روسیه | 112,925 | 11.6 |
| 4 | مصر | 101,520 | 10.4 |
| 5 | تایلند | 75,090 | 7.7 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه چوب و اشیاء چوبی؛ ذغال چوب در سال 2010 (کد 44) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 234,506 | 100 | |
| 1 | روسیه | 59,119 | 25.2 |
| 2 | رومانی | 55,274 | 23.5 |
| 3 | تایلند | 28,750 | 12.2 |
| 4 | مالزی | 21,998 | 9.3 |
| 5 | آمریکا | 9,718 | 4.1 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه قند و شیرینی در سال 2010 (کد 17) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 764,930 | 100 | |
| 1 | برزیل | 551,269 | 72 |
| 2 | هلند | 37,347 | 4.8 |
| 3 | فرانسه | 36,183 | 4.7 |
| 4 | مصر | 25,966 | 3.3 |
| 5 | الجزایر | 21,587 | 2.8 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه محصولات شیمیایی آلی در سال 2010 (کد 29) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 294,689 | 100 | |
| 1 | چین | 59,639 | 20.2 |
| 2 | عربستان صعودی | 37,378 | 12.6 |
| 3 | هند | 37,078 | 12.5 |
| 4 | آلمان | 23,505 | 7.9 |
| 5 | فرانسه | 23,227 | 7.8 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه دانه و میوههاي روغندار؛ دانه و بذر میوههاي گوناگون؛ نباتات صنعتی یا دارویی؛ کاه و نواله در سال 2010 (کد 12) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 367,479 | 100 | |
| 1 | آمریکا | 144,213 | 39.2 |
| 2 | آرژانتین | 69,099 | 18.8 |
| 3 | نیجریه | 38,199 | 10.3 |
| 4 | کانادا | 16,962 | 4.6 |
| 5 | مصر | 16,539 | 4.5 |
مهمترین کشورهای صادرکننده کالا به سوریه در گروه محصولات داروئی در سال 2010 (کد 30) [17]
| ردیف | صادرکنندگان | ارزش صادرات(هزار دلار) | سهم کشور از کل بازار کالاهاي سوریه (درصد) |
| جهان | 268,315 | 100 | |
| 1 | فرانسه | 41,870 | 15 |
| 2 | سوئیس | 40,275 | 11.6 |
| 3 | آلمان | 31,264 | 6.6 |
| 4 | ایتالیا | 17,839 | 6.5 |
| 5 | آمریکا | 17,469 | 5.7 |
- ساختار تعرفهای و موانع غیر تعرفهای
صادرات نفت و مشتقات نفتى 3/2 صادرات سوریه را تشکیل میدهد. در حالى که صادرات غیرنفتى تنها حدود 15درصد از GDP این کشور را تشکیل میدهد. بهطورکلى کمبود تنوع و رقابتپذیرى در صدور محصولات صنعتى سوریه، افزایش میزان واردات ناشى از فرآیند آزادسازى تجارى و نیز کاهش تدریجى صدور سوخت و محصولات نفتى که خود ناشى از کاهش تدریجى ذخایر نفتى این کشور میباشد در روند تغییرات تراز تجارى این کشور تأثیرگذار بوده است. از سوى دیگر امضا موافقتنامه GAFTA با کشورهاى بحرین، مصر، عراق، کویت، لبنان، لیبى، مغرب، عمان، قطر، عربستان سعودى، فلسطین، سودان، تونس، امارات متحده عربى و یمن و نیز امضا موافقتنامه تجارت آزاد با کشور ترکیه به عنوان یک کشور هممرز،احتمال امضاى نهایى موافقتنامه همکارى با اتحادیه اروپا و توسعه روابط اقتصادى ـ تجارى با کشورهاى عضو اتحادیه اروپا و نیز رشد سرمایهگذاریهاى خارجى در این کشور، بر افزایش مبادلات خارجى و گسترش همکاریهاى دو و چند جانبه مؤثر بوده است.[6]
- سرمایه گذاری های عمده
آخرین گزارش میزان سرمایهگذارى مستقیم خارجى در جهان در سال 2007که توسط آنکتاد منتشر گردیده است حکایت از روند صعودى سرمایهگذاریهاى خارجى در کشورهاى توسعه یافته، در حال توسعه و اقتصادهاى در حال گذار اروپاى جنوب شرقى منطقه CIS دارد. بنابر همین گزارش سرمایهگذارى خارجى در جهان چرخه رونق خود را از سال2003 آغاز نمود و جریانات ورودى نیز در کل جهان با حجم 1305/9میلیارد دلار سرمایهگذارى در سال 2006روند رو به رشدى را نشان میدهد. همچنین بنابر گزارشهاي مرکز تجارت بینالملل در سال 2006کشورهاى برزیل، چین، مکزیک، آرژانتین، تایوان و مالزى به عنوان جذابترین مناطق جهان در جذب سرمایهگذارى خارجى معرفى گردیدهاند. بنابر آخرین آمارهاى منتشره، کشور سوریه در سال 2006در میان 218کشور جهان، رتبه 116را به لحاظ میزان جذب سرمایهگذارى مستقیم خارجى کسب نموده است. همچنین میزان سرمایهگذارى خارجى در این کشور با رشد 5/7درصد نسبت به سال،2003به میزان 600میلیون دلار در سال 2006 رسیده است. در میان بخشهاى مختلف جذاب جهت سرمایهگذارى در این کشور، بخش گردشگرى از اهمیت بسزایى برخوردار مىباشد. دولت سوریه اهتمام ویژهاى به گسترش صنعت گردشگرى در این کشور دارد و آن را به عنوان یکى از بسترهاى اصلى رشد و توسعه اقتصادى در این کشور محسوب مینماید. پیشبینى کارشناسان حاکى از آن است که ذخایر نفتى این کشور تا سال 2020میلادى به پایان خواهد رسید. لذا دولت سوریه با اختصاص بودجه پنج میلیون و پانصدهزار دلارى سعى در جذب سرمایهگذاریهاى خارجى جهت رونق این بخش دارد. در چند سال اخیر شرکتهاى مختلفى از شیخ نشینهاى خلیج فارس به طور گستردهاى اقدام به سرمایهگذارى در بخش املاك و مستغلات این کشور نمودهاند که البته عوارضى چون افزایش بهاى زمین و مسکن را نیز در پى داشته است. در حال حاضر شرکت “اعمار” امارات در حال اجراى یک طرح عظیم مسکونى به ارزش چهار میلیارد دلار و شرکت کویتى “عارف” نیز درصدد سرمایهگذارى دو میلیارد دلارى در بخش مسکن و ساختمانسازى در سوریه است. از دیگر طرحهاى در دست اجرا، میتوان به راهاندازى یک پروژه بزرگ تفریحى با سرمایهگذارى 45میلیون دلار در منطقه ییلاقى “زیدانى” در حومه شهر دمشق از سوى یک شرکت سعودى اشاره نمود. دولت سوریه درصدد است با تصویب قوانین جدید در زمینه سرمایهگذارى مسکن، شرکتهاى خارجى را به بهرهگیرى از مزایا و مشوقهاى سرمایهگذارى در سوریه ترغیب نماید.”حافظ اسد” رئیسجمهورى سوریه در سال1990میلادى براى ایجاد گشایش در نظام متمرکز اقتصادى این کشور که از اقتصاد سوسیالیستى بلوك شرق (سابق) الگو گرفته بود قانون ویژهاى را صادر کرد. در چارچوب این قانون، سرمایهگذاران خارجى براى فعالیت اقتصادى در سوریه از آزادى قابل توجهى بهرهمند میگردند و میتوانند تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز طرحهاى اقتصادى را بدون پرداخت گمرك وارد سوریه نمایند. برمبناى قانون شماره 10سرمایهگذارى خارجى یا سرمایهگذارى مشترك با طرفهاى خارجى براى مدت هفت سال از پرداخت هرگونه عوارض و مالیات معاف خواهند بود. دولت سوریه امیدوار است تا آمار گردشگران خارجى تا سال 2010میلادى از مرز 7 میلیون نفر فراتر رود. در این صورت درآمد سوریه از محل گردشگرى، سالانه به بیش از پنج میلیارد دلار خواهد رسید و حدود یکصد و پنجاه هزار فرصت شغلى در این کشور ایجاد خواهد شد.[6]
- سرمایه گذاری ایران در سوریه[امیر4]
- در سطح اقتصادی از اهم همکاریهای به عمل آمده میان ایران و سوریه میتوان به پروژههای مهمی چون اجرای پروژههای راه و پل سازی، احداث و تعمیر تلمبه خانه ها، بازسازی، تعمیر و نگهداری تاسیسات نیروگاههای برق، ساخت سیلوهای متعدد، ساخت 5کارخانه ی آرد، ساخت و راه اندازی کارخانهی خودروسازی مشترک ایرانی- سوری تولید سواری سمند و پراید اشاره کرد.
- در سطح سیاسی نیز همکاری در مجامع بینالمللی از جمله سازمان ملل، جنبش عدم تعهد و سازمان کنفرانس اسلامی و هماهنگی در مسائل خاورمیانه بویژه حمایت از مقاومت در لبنان و فلسطین و استقرار دولت ملی عراق از اهم همکاری های بین دو کشور است.
- جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که هزینه های معنوی (تقدیم عزیزترین جوانان پاک و مخلص برای دفاع از حرمین) و مادی (صدور نفت، اختصاص اعتبار یک میلیارد دلاری خط اعتبار و خدمات فنی مهندسی در نیروگاههای برق) متحمل گردیده ولی در حوزه ی مراودات اقتصادی و تجاری ورود نسبتا کم ظهوری در این کشور داشته است.
- یکی از نقاط قوت تجاری فی مابین، امضا و اجرایی شدن موافقت نامه تجارت آزاد بین دو کشور است که متاسفانه بدلیل وضعیت جنگی در سوریه، مشکل نقل و انتقال پول و مشکلات حمل و نقل کالا بهره برداری مناسبی از آن انجام نگرفته است (تعرفه گمرکی کلیه کالاها بین دو کشور%4تعیین گردیده است بجز 88 قلم کالا از هر کشور که مشمول این موافقتنامه نمیگردد).
- در خصوص راه اندازی خط حمل و نقل دریایی در صورت وجود کالا، امکان برقراری خط دریایی بندرعباس به بندر لاذقیه وجود دارد.
- در حال حاضر صادرات کالاهای ایرانی به سوریه زمینی به بندر مرسین ترکیه ارسال و سپس از طریق دریا به بندرهای لاذقیه و طرطوس سوریه، به آن کشور صادر می گردد.
[امیر1]نمودار
[امیر2]سه سال آخر
[امیر3]کشور هایوارد کننده هم اضافه گردد
[امیر4]سرمایه گذاری سوریه در ایران هم اضافه شود